Brexit a przyszłość upraw roślin GM w Wielkiej Brytanii

Brexit nie budzi już tak wielu emocji, niemniej chciałbym jeszcze spojrzeć na to wydarzenie z punktu widzenia przyszłości upraw roślin GM w Wielkiej Brytanii.

Zanim jednak przejdę do omawiania potencjalnych skutków dla Zjednoczonego Królestwa, należy stwierdzić, że Brexit jest niekorzystny z punktu widzenia przyszłości upraw roślin GM w Unii Europejskiej. Wielka Brytania jest jednym z nielicznych państw, które na łonie Unii Europejskiej domagało się podejścia do GMO opartego o naukę, nie tolerowało upolityczniania tematu i domagało się bardziej efektywnego autoryzowania nowych GMO na rynek europejski. Czołowi politycy angielscy, którzy zdawali sobie sprawę z potencjału płynącego z wykorzystania GMO w rolnictwie, wielokrotnie – słusznie zresztą – otwarcie krytykowali Komisję Europejską za łamanie prawa europejskiego ws. autoryzacji nowych GMO.

Władze angielskie, naukowcy i organizacje rolnicze widzą w Brexicie dużą szansę na rozkwit upraw GMO na Wyspach. Nie będą ich obowiązywać już niewydolne, długotrwałe, kosztowne, upolitycznione, nieoparte o naukę i skrajnie restrykcyjne regulacje unijne dotyczące dopuszczania roślin GM do komercyjnego zastosowania. Czy nadzieje te są uzasadnione?

W angielskich rolniczych instytutach naukowych, należących do najlepszych na świecie, prowadzone są bardzo zaawansowane prace nad nowymi odmianami modyfikowanych roślin (np. pomidor o zwiększonej zawartości antocyjanów, pszenica odstraszająca mszyce, lnicznik o zwiększonej zawartości kwasów omega-3, ziemniak odporny na zarazę i inne). Gdyby Wielka Brytania pozostała członkiem UE, najprawdopodobniej rośliny te nigdy nie zostałyby dopuszczone do uprawy także w UK, ponieważ kilka krajów (w tym Polska) mogłoby z powodów ideologicznych skutecznie blokować proces autoryzacji (tak jak ma to miejsce obecnie). Wysiłek naukowców, lata badań i miliony funtów mogłyby być po prostu zmarnowane.

Z końcem października minister rolnictwa George Eustice poinformował, że rozpoczęto już prace legislacyjne związane ze zmianą regulacji prawnych dotyczących uprawy roślin GM, które będą obowiązywać po wyjściu państwa z Unii Europejskiej. Jak zaznaczył, będą to regulacje prawne, które oparte będą o wiedzę naukową. W wielu kręgach wywołało to entuzjazm i nadzieję, że w końcu i rolnicy brytyjscy będą mogli swobodnie uprawiać GMO.

Czy jednak Brexit rzeczywiście spowoduje rozkwit upraw GMO i rozwój sektora agrobiotechnologicznego w Wielkiej Brytanii? Jest kilka okoliczności, które mogą spowodować, że może to być nieco bardziej skomplikowane, niż wydaje się brytyjskim politykom.

Pierwszym problemem jest sytuacja wewnętrzna, a mówiąc ściślej: Szkocja, Walia, Irlandia Płn. – wszystkie te państwa oraz ich władze są skrajnie negatywnie nastawione do uprawy roślin GM na swoim terytorium. Władze Szkocji otwarcie mówią o opuszczeniu Zjednoczonego Królestwa, Irlandia Płn. rozważa zjednoczenie z Irlandią. To sprawia, że jedynym państwem, w którym faktycznie możliwy byłby rozkwit upraw roślin GM, jest Anglia.

Drugi problem może stanowić brak zainteresowania ze strony samych firm nasiennych. Największe firmy, m.in. Monsanto, pozytywnie przyjęły informację o możliwej liberalizacji zasad autoryzacji roślin GM w UK i rozważają zwiększenie swej aktywności w tym sektorze na Wyspach. Niemniej pojawia się wątpliwość, czy firmy nasienne będą zainteresowane inwestowaniem w rozwój produktów tylko dla rolników z Anglii. Proces opracowania odmian jest kosztowny i długotrwały, a stosunkowo niewielki rynek angielski może nie zrekompensować poniesionych nakładów inwestycyjnych. Z drugiej strony może to być ułatwieniem dla mniejszych firm, które chcą działać lokalnie i na niewielką skalę.

Kolejną przeszkodą będą utrudnienia w handlu. Eksport produktów rolnych do UE jest dla gospodarki brytyjskiej istotny. Każda roślina GM, która zostanie w przyszłości dopuszczona do uprawy na terenie Anglii, a którą producenci będą chcieli wyeksportować na teren Wspólnoty, będzie wymagała przejścia przez długotrwały proces autoryzacji na rynek UE (największy partner handlowy UK). A jeśli dana odmiana nie będzie autoryzowana na innych rynkach, to rolnicy nie będą chcieli jej uprawiać. Pojawić się mogą także problemy ze zbytem takich produktów także w Walii, Szkocji czy Irlandii Płn., które najprawdopodobniej nie dostosują się do planów rządu brytyjskiego.

Ostatnią przeszkodą na drodze do szybkiego rozkwitu upraw GMO w Wielkiej Brytanii jest czas. Mimo wszystko nawet przy liberalizacji regulacji prawnych wprowadzenie na rynek komercyjnych odmian może zająć wiele lat. Pomimo obiecujących rezultatów badań i doświadczeń polowych większość opracowywanych roślin GM w jednostkach naukowych stanowią rośliny eksperymentalne. Do czasu opracowania komercyjnych odmian jeszcze długa i czasochłonna droga.

Z powyższego wynika, że liberalizacja regulacji związanych z dopuszczaniem na rynek nowych odmian do uprawy wcale nie musi oznaczać nagłego rozkwitu upraw GMO w Wielkiej Brytanii. W zglobalizowanym świecie to nieco za mało. Z drugiej strony – na pewno zwiększy się liczba gatunków dopuszczonych do uprawy na terenie UK, choć będą to raczej produkty typu pomidory czy lnicznik, które nie będą uprawiane na dużą skalę. Co bardzo istotne – umożliwi to wdrażanie na rynek projektów opracowywanych w krajowych jednostkach, a także rozwój lokalnych, średniej wielkości firm agrobiotechnologicznych, które w systemie prawnym obowiązującym w UE nie mają szans na wprowadzenie jakichkolwiek produktów na rynek.