To już przesądzone: Polska będzie strefą wolną od GMO (na papierze)

Z końcem czerwca Ministerstwo Środowiska przedstawiło projekt nowelizacji Ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych.

Byłem niemal pewien, że po przejęciu sterów przez ministra Jana Szyszkę organizmy genetycznie zmodyfikowane będą jednym z priorytetów jego działań. Prof. Szyszko jest wśród polskich polityków zdecydowanie najzagorzalszym przeciwnikiem GMO. W związku z tym należało się spodziewać mocnego zaostrzenia regulacji prawnych w tym obszarze. Projekt nowelizacji ustawy o GMO rzeczywiście je zaostrza, choć nie w takim stopniu, jakby można było oczekiwać.

Przyczynkiem do nowelizacji ustawy jest wymóg dostosowania naszego prawa do Dyrektywy 2001/18 WE. W 2014 roku zapadł w Trybunale Sprawiedliwości UE niekorzystny dla naszego kraju wyrok (C-478/13) z powodu braku utworzenia rejestru oraz sposobu zgłaszania upraw GMO w Polsce.

Nowelizacja ustawy o GMO tworzy rejestr upraw GMO oraz wskazuje sposób ich zgłaszania. Jednak aby rolnicy nie pomyśleli sobie, że poprzez wprowadzenie tych zmian pojawia się cień szansy na rozpoczęcie uprawy GMO, minister środowiska wprowadził dodatkowe regulacje, które mocno utrudnią rolnikom życie.

W noweli pojawia się kontrowersyjny Art. 49a: „Ustanawia się terytorium Rzeczpospolitej Polskiej strefą wolną od GMO…”.

Kuriozalne sformułowanie, które trudno w ogóle w jakikolwiek sensowny sposób interpretować. Można tylko snuć przypuszczenia, co autor mógł mieć na myśli. Należy to chyba przetłumaczyć w ten sposób, że wprowadza się na terenie Polski zakaz upraw GMO, bo na pewno nie jest możliwe, aby Polska w najbliższej przyszłości – a i dalszej zapewne również – stała się strefą wolną od GMO.

Mam wrażenie, że art. 49a ma służyć głównie celom propagandowym. Minister środowiska będzie mógł się chwalić tym, że oto historyczny moment – w końcu Polska stała się wolna od GMO. W praktyce sytuacja nie ulegnie jakiejkolwiek zmianie. W Polsce nie uprawia się komercyjnie GMO (poprzednicy wprowadzili stosowny zakaz), za to importuje się ogromne ilości pasz GMO (nadal będzie można to robić mimo ogłoszenia Polski strefą wolną od GMO). Nadal będzie można także prowadzić zamierzone uwolnienie GMO do środowiska w celach eksperymentalnych.

Dostosowanie naszego prawa do wymogów Dyrektywy 2001/18 WE – zgłaszanie i utworzenie rejestrów upraw GMO – wymusza na ministerstwie środowiska wprowadzenie informacji o sposobie prowadzenia uprawy GMO. I tu zaczyna się robić ciekawie. Po pierwsze, pojawia się definicja uprawy GMO. W moim odczuciu mocno nieprecyzyjna, bo ogranicza się tylko do roślin jednorocznych (minister założył, że nie będzie w najbliższej przyszłości np. drzew GM zarejestrowanych w UE). Po drugie, pojawia się informacja o tym, że uprawy GMO będą mogły być prowadzone tylko w „strefach wskazanych do uprawy GMO” – co też jest samo w sobie kuriozalne, bo zdanie wcześniej w ustawie wspomina się o tym, że Polska jest strefą wolną od GMO.

Utworzenie strefy wskazanej do uprawy GMO wykonuje się na wniosek rolnika, który chce uprawiać rośliny GM. Jednak aby taka strefa została ustanowiona, wymaga: zgody Ministra Środowiska, zgody Ministra Rolnictwa, opinii Rady Gminy, w której rolnik ma zamiar uprawiać GMO. Do wniosku rolnik powinien dołączyć szereg informacji – swoje dane, miejsce uprawy, obszar, rodzaj GMO itp., ale także powinien zdobyć pisemne oświadczenie (!) posiadaczy gruntów w promieniu 3 km o braku sprzeciwu na prowadzenie uprawy GMO. Do tego rolnik jest zobowiązany dostarczyć dokumentację potwierdzającą, że planowana uprawa nie będzie mieć negatywnego wpływu na bezpieczeństwo środowiska. Jak rolnik ma to udowodnić, nie uszczegółowiono.

Wszystkie powyższe zapisy na temat ustanawiania stref wskazanych do uprawy GMO powodują, że zdobycie pozwolenia na uprawę jest w praktyce niemożliwe. Sam fakt zdobycia braku sprzeciwu sąsiadów w zasadzie to gwarantuje. A nawet jeśli rolnik je zdobędzie, to jeden z ministrów może z wielu powodów (także politycznych) takiej zgody nie udzielić.

Na koniec pojawia się informacja o karach, jakie czekają niesubordynowanych rolników. Jeśli ktoś zdecyduje się nielegalnie uprawiać rośliny GM, musi liczyć się z usunięciem upraw na swój koszt oraz karą administracyjną rzędu 10-30 tys. zł od hektara upraw. Wątpię, żeby znaleźli się ryzykanci.

Nowelizacja ma wejść w życie 1 stycznie 2017 roku. Dobrze, że pojawiają się zapisy dostosowujące nasze prawo do regulacji UE, ale gorzej, że okazja ta została wykorzystana do zaostrzenia i tworzenia kuriozalnych przepisów, które w praktyce nie mają żadnego znaczenia, a służą jedynie realizacji populistycznej polityki.

Trudno przy tym nie odnieść wrażenia, że nowelizacja ustawy o GMO ma nieco przyćmić temat nowelizacji ustawy o paszach. Ta ostatnia będzie znowelizowana również 1 stycznia 2017 r. i wydłuży możliwość stosowania pasz GMO w Polsce do końca 2020 roku. Nowe władze są za ten ruch mocno krytykowane przez organizacje zwalczające GMO, bo działania te są w sprzeczności z wcześniejszymi deklaracjami posłów PiS, którzy będąc w opozycji, krytykowali poprzedników za wydłużanie moratorium na obowiązywanie zakazu stosowania pasz GMO, twierdząc, że to zrujnuje polskie rolnictwo. Zabieg z ustanowieniem Polski strefą wolną od GMO ma chyba na celu uspokoić nastroje.