Europa chce być wolna od GMO?

„Europa chce być wolna od GMO”, „Europa powiedziała nie dla GMO” – to nagłówki wielu komunikatów prasowych z tego weekendu, które osobom opowiadającym się przeciw GMO dały nadzieję, że z Europy znikną w końcu organizmy genetycznie modyfikowane. Cóż, kolejny raz przychodzi mi nieco zmartwić przeciwników GMO – komunikaty mówiące o końcu GMO w Europie są mocno przesadzone.

Przypomnijmy – z początkiem września weszła w życie nowelizacja unijnej dyrektywy, która zmieniła zasady wprowadzania zakazów upraw organizmów genetycznie na terenie Unii europejskiej. Państwa członkowskie zyskały większą swobodę w tej kwestii. O ile wcześniej, aby można było zakazać uprawy konkretnego GMO, trzeba było wykazać jego szkodliwy wpływ na zdrowie lub środowisko (czego nie udało się udowodnić żadnemu z państw mimo usilnych starań), o tyle teraz zakazy będzie można wprowadzać bez oglądania się na dowody naukowe – np. z przyczyn politycznych.

Nowe regulacje dają państwom członkowskim możliwość skorzystania z tzw. klauzuli opt-out w stosunku do uprawy konkretnych roślin genetycznie modyfikowanych autoryzowanych w UE. To znaczy, że konkretna roślina GM będzie mogła być uprawiana tylko na terenie tych państw, które tego sobie życzą. W ten weekend mijał termin zgłaszania przez państwa członkowskie deklaracji chęci skorzystania z klauzuli opt-out w odniesieniu do konkretnych roślin GM. Taką deklarację ogłosiło łącznie 19 państw członkowskich. Polska również zamierza skorzystać z klauzuli opt-out w odniesieniu do 9 organizmów GM.

Dlaczego uważam ostatnie doniesienia o dążeniu Europy do regionu wolnego od GMO za nieco przesadzone?

Państwa i regiony Europy, które zgłosiły chęć skorzystania z klauzuli opt-out, nie uprawiały obecnie roślin genetycznie modyfikowanych, w związku z tym ich deklaracje nie zmieniają niczego w kwestii uprawy GMO na ich terenie – dla przykładu: w Polsce obowiązuje zakaz uprawy kukurydzy MON810.

Mimo że uprawy roślin GM w Unii Europejskiej są ograniczone (ok. 130 tys. ha), a wiele państw deklaruje, że dąży do bycia „wolnymi od GMO” to jednocześnie Wspólnota jest jednym z największych importerów i konsumentów GMO na świecie. Każdego roku importuje się do UE ok. 35 mln ton GMO, najczęściej w postaci śruty sojowej, ale też ziaren kukurydzy. Szacuje się, że do Polski każdego roku trafia ok. 2-2,5 mln ton soi GMO. Nie ma żadnego państwa w Unii Europejskiej, które by nie importowało GMO.

Co ciekawe, w ostatnim czasie pojawiła się szansa na zaostrzenie przepisów w stosunku do obecności GMO na rynku europejskim – nie tylko w uprawie, ale też produkcji żywności czy pasz. Komisja Europejska zaproponowała nowelizację regulacji, które dałyby państwom członkowskim możliwość wprowadzania zakazu importu GMO do celów produkcji pasz czy żywności. To dawałoby realną szansę na to, aby jakieś państwo stało się w końcu wolne od GMO. Ku mojemu wielkiemu zdziwieniu – państwa członkowskie ostro skrytykowały propozycję KE. Zrobiły to także takie państwa jak Francja czy Polska, które od lat rzekomo walczą o Europę wolną od GMO.

W chwili obecnej na rynku europejski autoryzowanych jest ponad 70 różnego rodzaju organizmów GM. W maju autoryzowano jednocześnie 19 nowych GMO (17 rodzajów kukurydzy, soi, bawełny i rzepaku stosowanych jako żywność i pasza oraz 2 rodzajów goździków). Czy tak w praktyce realizuje się wizja Europy wolnej od GMO?

Stosowanie klauzuli opt-out dotyczyć może tylko uprawy danego GMO, co powoduje dosyć kuriozalne sytuacje – np. Polska zakazała uprawy kukurydzy MON810, ale jednocześnie zezwala na jej import – sytuacji tej nie są w stanie zrozumieć nasi plantatorzy kukurydzy, którzy od lat domagają się możliwości uprawy kukurydzy MON810.

W obliczu przytoczonych przeze mnie faktów trudno twierdzić, że Europa czy jakiekolwiek państwo stało się wolne od GMO lub nawet dąży do bycia wolnym od GMO. Na chwilę obecną twierdzenia typu „Europa wolna od GMO”, realizują się jedynie na poziomie deklaracji polityków, które służą wyłącznie przypodobaniu się wyborcom i nijak mają się do rzeczywistości. Fakt jest taki, że Europa nie jest wolna od GMO i najprawdopodobniej nigdy już nie będzie, i deklaracje kilkunastu państw członkowskich o chęci zakazania uprawy kilku odmian GM niewiele w tej sytuacji zmienia. Choć pozostaje oczywiście taka możliwość, że się mylę i może nie za rok, ale za 5 lat Polska i Europa rzeczywiście będzie strefą wolną od GMO – na razie jednak są to wizje rodem z filmów science-fiction.