Projekt nowelizacji Ustawy o GMO, czyli ostatni gasi światło

Do Sejmu trafił projekt nowelizacji ustawy o organizmach genetycznie modyfikowanych [1]. Autorem są urzędnicy ministerstwa środowiska. Ma on na celu dostosowanie naszych regulacji do wymogów Unii Europejskiej. Chodzi między innymi o kwestię mikroorganizmów genetycznie modyfikowanych, za które zapadł w Europejskim Trybunale Sprawiedliwości niekorzystny dla Polski wyrok [2]. Niestety, korzystając z okazji, nasze władze postanowiły wprowadzić także dodatkowe „ulepszenia”.

Nowelizacja zakłada wprowadzenie dodatkowych wymagań dla podmiotów, które będą chciały prowadzić prace na organizmach genetycznie modyfikowanych. Największą zmianą jest powołanie tzw. zakładów inżynierii genetycznej*. Pozwolenia na ich działanie będzie wydawać Minister środowiska. Zdaniem ministerstwa nowelizacja ustawy i zaostrzenie regulacji ma zapewnić większe bezpieczeństwo dla ludzi i środowiska. Trudno jednak znaleźć merytoryczne uzasadnienie dla takiej decyzji. Gdy słyszę, że urzędnicy będą nam zapewniać „większe bezpieczeństwo” przed GMO, to zdaję sobie sprawę, jakie będą tego skutki: wzrost biurokracji, wzrost kosztów, zwiększona liczba przeszkód w prowadzeniu prac badawczych (tak jakby obecnie było łatwo).

W naszym kraju od dawna działa przy Ministerstwie ds. Środowiska Komisja ds. GMO, która opiniuje wnioski o wydanie pozwolenia na pracę z organizmami GM. Niektórzy jej członkowie starają się wszelkimi możliwymi sposobami utrudniać życie naukowcom pracującym nad GMO [3]. Już dziś, chcąc pracować z GMO (szczególnie roślinami), trzeba wykazać się dużą dozą samozaparcia. Klimat wokół GMO nie zachęca do prowadzenia prac w tym obszarze. Rygorystyczne regulacje prawne, biurokracja, brak wsparcia polityków, protesty aktywistów, oskarżenia o sprzyjanie interesom międzynarodowych koncernów. Dodatkowe zaostrzanie regulacji będzie zapewne skutkować tym, że kolejni naukowcy będą się zniechęcać. Konsekwencje dla rozwoju biotechnologii w Polsce są łatwe do przewidzenia, o czym głośno mówią środowiska naukowe, niezostawiające na projekcie suchej nitki.

Rada Naukowa Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN:
„Naszym zdaniem wprowadzenie w życie ustawy o GMO (…) zahamuje postęp w pracach badawczych stosujących techniki inżynierii genetycznej, prowadzonych na rzecz zdrowia i medycyny, rolnictwa oraz innych działów gospodarki, w oparciu o nowoczesne biotechnologie. Co szczególnie ważne, będzie również silnie ograniczało rozwój i konkurencyjność rodzimej biogospodarki, uznanej wcześniej przez Rząd RP za jeden z głównych kluczy do postępu”.

Komitet Biotechnologii PAN:
„Jego wprowadzenie będzie skutkować dyskryminacją ważnej części gospodarki narodowej, a zwłaszcza rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego w warunkach konkurencji rynkowej. (…) W zasadniczym stopniu będzie ograniczał krajowe prace badawcze w zakresie inżynierii genetycznej organizmów wyższych, a w gospodarce będzie hamował wprowadzanie innowacji zastępujących chemizację”.

Rada Naukowa Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN:
„Członkowie Rady Naukowej również obawiają się, że przyjęcie przez Sejm ustawy w procedowanym brzmieniu negatywnie wpłynie na rozwój innowacyjnych badań w naukach biomedycznych i biotechnologicznych i proszą o odrzucenie tego projektu…”.

Wydział Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii (Uniwersytet Jagielloński):
„Projekt ustawy jest niezwykle restrykcyjny, w wielu punktach nawet bardziej, niż wymagają tego dyrektywy Unii Europejskiej. Jest on oparty na założeniach niezgodnych z aktualnym stanem wiedzy. Wprowadzenie w życie ustawy o GMO w kształcie przewidywanym przez projekt zahamuje badania naukowe, zmierzające m.in. do opracowania nowych leków”.

Jak zwykle nikt (przede wszystkim politycy) nie liczy się z opinią środowisk naukowych. Większy posłuch mają nieliczne, aczkolwiek hałaśliwe grupki aktywistów anty-GMO.

Projekt ma poparcie Platformy Obywatelskiej i Polskiego Stronnictwa Ludowego. Za jego procedowaniem opowiada się także Sojusz Lewicy Demokratycznej. Odrzucenia projektu domagają się posłowie Prawa i Sprawiedliwości, Solidarnej Polski i Twojego Ruchu. Przy okazji Rząd przypomina, iż: „Nie zmienia się również stanowisko rządu, który opowiada się za tym, żeby Polska była krajem wolnym od organizmów zmodyfikowanych genetycznie” [3]. Populizm najwyższej próby.

Najciekawszą postawę wśród parlamentarzystów prezentują posłowie Solidarnej Polski, którzy sugerują, że naukowcy chcący pracować nad GMO powinni wyjechać za granicę: „Badania nad GMO powinny być prowadzone jedynie w tych krajach i ośrodkach badawczych, które zapewniają odpowiednie warunki do prowadzenia takich eksperymentów – powiedział Józef Rojek (SP)”. [3].

Chciałoby się odpowiedzieć panu Rojkowi, że młodzi naukowcy już od jakiegoś czasu opuszczą ten kraj, nowe regulacje mają szansę nasilić to zjawisko. Niestety, panu Rojkowi przyklasnęłoby wielu naszych parlamentarzystów. Już tylu Polaków wyemigrowało, że kolejnych kilka setek czy tysięcy młodych, dobrze wykształconych i ambitnych osób, nie robi wielkiej różnicy. Tak w naszym kraju wspiera się rozwój „innowacyjnej gospodarki”.

Jako życiowy optymista, w każdej sytuacji staram się znaleźć jakieś pozytywy. Wydaje mi się, że zaczynamy przekraczać kolejne granice absurdu (działania i wypowiedzi polityków tylko to potwierdzają). To oznacza, że zbliżamy się do „dna” (a może już je osiągnęliśmy?), gdzie można powiedzieć: „gorzej już być nie może”. Teraz będzie już tylko lepiej. Zastanawiam się, co musi się stać, by nasze władze w końcu się opamiętały. Lata próśb i tłumaczeń nie pomagają. Czy jest gdzieś koniec tego szaleństwa?

*zakład inżynierii genetycznej – definicja z nowelizacji: „pomieszczenia, budynki, laboratoria lub ich zespoły, przystosowane i przeznaczone do dokonywania zamkniętego użycia GMM lub zamkniętego użycia GMO”.

1 – Sejm rozpoczął posiedzenie
2 – Polska przegrała ws. mikroorganizmów genetycznie modyfikowanych
3 – PiS, Twój Ruch i Solidarna Polska za odrzuceniem projektu ustawy o GMO