Spór o naturalną żywność

Naturalny – zrobiony z surowców występujących w naturze. To jedna z definicji tego słowa w Słowniku Języka Polskiego PWN. W kontekście produktów spożywczych słowo „naturalny” słało się hasłem, które służy przyciąganiu uwagi klientów (wraz z ich portfelami). Możemy kupić naturalną żywność ale także produkty lecznicze, kosmetyki, mydła czy nawet chemię gospodarstwa domowego. Wykorzystanie tego słowa w promocji produktów żywnościowych powoduje w USA wiele kontrowersji.

Do amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków (FDA) od lat kierowane są zapytania o zdefiniowanie słowa „naturalne” w odniesieniu do artykułów spożywczych. Najczęściej prośby o zajęcie stanowiska ws. statusu „naturalności” żywności przesyłają sędziowie, którzy starają się rozstrzygać spory pomiędzy osobami lub organizacjami, które twierdzą, iż niektórzy producenci żywności nie powinni stosować etykiet „naturalne” na swych produktach. Początkowo spory dotyczyły wyrobów mocno przetworzonych, zawierających syntetyczne dodatki. Spierano się również o status naturalności kukurydzianego syropu glukozowo-fruktozowego. Wraz z pojawieniem się organizmów genetycznie modyfikowanych, kontrowersje wzbudza umieszczanie etykiety „naturalne” na wyrobach wytworzonych z wykorzystaniem GMO.

W chwili obecnej toczą się w USA trzy sprawy (Cox v. Gruma Corp., Barnes v. Campbell Soup Co. i General Mills, Inc. Kix Cereal Litigation) związane z wykorzystaniem etykiet „naturalne” na produktach zawierających kukurydzę GM. Skarżący domagają się usunięcia etykiet mówiących o naturalności produktu argumentując, iż producenci wprowadzają klientów w błąd. Trójka sędziów czasowo wstrzymała postępowania i zwróciła się do Agencji ds. Żywności i Leków by ta wydała opinię czy i na jakich zasadach na produktach zawierających GMO mogą być umieszczane etykiety „naturalne” lub „naturalne w 100%”.

W odpowiedzi FDA kolejny raz konsekwentnie odmawia zajęcia stanowiska w zdefiniowaniu „naturalnej” żywności. Stworzenie definicji „naturalne” w kontekście żywności będzie niosło za sobą wiele konsekwencji i to nie tylko dla artykułów zawierających GMO. Stworzenie definicji i zasad etykietowania żywności powinno być wykonane w oparciu o analizę ekspertów ale również należałoby przeprowadzić szerokie konsultacje społeczne obejmujące nie tylko producentów ale i konsumentów. W związku z tym oraz mając na uwadze to, iż eksperci mają na głowie obecnie liczne sprawy wymagające pilnej realizacji, FDA nie podejmie się zdefiniowania terminu „naturalny” i nie wyda opinii w sprawie zasad wykorzystania tego słowa, również w odniesieniu do wyrobów zawierających w składzie GMO. Tak w skrócie brzmi odpowiedź Agencji ds. Żywności i Leków skierowana do trójki sędziów.

W spór o etykietę „naturalny” włączyli się również aktywiści. Center for Food Safety (organizacja pozarządowa walcząca z GMO) wystosowała do FDA list, w którym domaga się zakazu stosowania terminu „naturalny” dla żywności GM. Co więcej domaga się również, by w przypadku gdy FDA zdecyduje się jednak na opracowanie wytycznych do stosowania takiego oznaczenia, wyłączyć spod definicji produkty GM. Jednym z argumentów jest stwierdzenie, iż pozwolenie na umieszczenie etykiety „naturalne” na produktach zawierających składniki GM będzie wprowadzać klientów w błąd, ponieważ GMO z samej natury nie jest niczym naturalnym.

Niejasne zasady stosowania etykiety „naturalne” oraz coraz liczniejsze pozwy sądowe w tej sprawie martwią także producentów żywności. Organizacja zrzeszająca producentów z branży spożywczej – Grocery Manufacturers Association (GMA) wystąpiła w grudniu 2013 roku o zdefiniowanie słowa naturalny w odniesieniu do wyrobów spożywczych oraz opracowanie wytycznych stosowania tego typu etykiet w celu zapobieżenia dalszym sporom sądowym w tej materii. W związku z tym, iż Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) od lat unika zajęcia stanowiska w kwestii etykiet „naturalne” GMA zapowiedziała, iż z początkiem roku 2014 wystosuje do FDA petycję w sprawie umożliwienia stosowania etykiet „naturalny” na produktach zawierających składniki GM. Zeszłego lata stan Connecticut wprowadził zakaz stosowania etykiet „produkt naturalny” na żywności zawierającej GMO. Przedstawiciele przemysłu spożywczego żądają by kwestie znakowania uregulowane zostały na szczeblu federalnym, ponieważ obawiają się pozostawienia kwestii władzom stanowym, co doprowadzić może do stworzenia całej mozaiki regulacji prawnych, które utrudnią handel żywnością i zwiększą koszty produkcji.

W mojej opinii na produktach zawierających GMO rzeczywiście nie powinno umieszczać się etykiety „naturalne”, „100% naturalne”, „tylko z naturalnych składników”, etc. Produkty te powstają dzięki świadomej ingerencji człowieka, więc nie ma to nic wspólnego z naturalnymi mechanizmami powstawania i ewolucji organizmów żywych. Jednak etykiety „naturalne” nie powinny być stosowane również na produktach, powstałych z „konwencjonalnych” odmian roślin i odmian zwierząt (nie-GMO). Nie są one niczym naturalnym ponieważ powstały w wyniku świadomej selekcji i hodowli prowadzonej przez człowieka. I nie ma tu znaczenia, czy są hodowane w gospodarstwie konwencjonalnym, ekologicznym czy też wielkoobszarowym. Prawie cała żywność, którą spożywamy (GMO i nie-GMO) jest w jakiś sposób zmodyfikowana przez człowieka. Te gatunki są tak bardzo zmienione, że nie są w stanie przetrwać w środowisku naturalnym, więc nie może tu być mowy o naturalnych produktach. Tak, więc umieszczanie etykiety „naturalny” na produktach spożywczych (GM i non-GM) rzeczywiście wprowadza klientów w błąd.

Dzięki skutecznym zabiegom specjalistów od marketingu i reklamy słowo „naturalny” słało się hasłem, które kojarzy się klientom z czymś dobrym, smacznym i zdrowym. Niestety jest to całkowicie błędne założenie. Naturalny nie równa się zdrowy. W Polsce w latach 1991-2012 doszło do 4009 przypadków zatruć grzybami, z czego 219 ze skutkiem śmiertelnym. W większości przypadków to efekt spożycia całkowicie naturalnego produktu jakim jest muchomor sromotnikowy. Grzyb ten jest prawdziwym przykładem „100% naturalności”. Natura jest najbardziej przebiegłym i pomysłowym trucicielem na naszej planecie. Myślę, że etykieta „naturalne” na żywności powinna w nas wzmagać czujność, a nie zachęcać do zakupu żywności. W dzisiejszym świecie słowo „naturalny” mocno się zdewaluowało.

Nadejdzie taki czas, że temat umieszczania etykiet „naturalne” stanie się w końcu priorytetem dla FDA. Wydaje mi się, że najrozsądniejszym sposobem, zgodnym z definicją słowa naturalny, którą przywołałem na wstępie wpisu, jest wprowadzenie takich wytycznych znakowania produktów, które pozwalałyby na umieszczenie etykiety „naturalny” tylko na produktach, które nie powstały z organizmów modyfikowanych (zarówno konwencjonalnymi technikami jak i z wykorzystaniem inżynierii genetycznej). Definicja powinna również objąć dotychczasowe reguły, wykluczające produkty wysoko przetworzone czy zawierające syntetyczne substancje. Podejrzewam, że właśnie w ten sposób postąpi FDA (w nieznanej przyszłości). To zapewne wzbudzi wielki opór producentów tzw. produktów „naturalnych” czy „ekologicznych”, którzy to najczęściej posługują się etykietą „naturalny”. Nie dziwi, więc postawa organizacji związanych z producentami żywności organicznej (np. Center for Food Safety), które zwracają się z prośbą do FDA o nie wprowadzanie definicji i regulacji związanych ze stosowaniem etykiety „naturalne”. Ich produkty, tak samo jak GMO, nie mają nic wspólnego z „naturalnością” a niemożliwość korzystania z takich etykiet zapewne spowodowałoby niemałe zamieszanie wśród klienteli.

Lektura nadobowiązkowa:
What would the FDA do? Court asks agency to resolve GMO labeling issue in “All Natural” case involving Mission Tortilla Chips;
Two more courts defer to the FDA in food “misbranding” class actions;
Will the FDA take a stance on “natural” claims for GMO products?;
Ben & Jerry’s and Campbell Soup Co. face “all natural” suits;
FDA declines to define „Natural”.