Rolniczy Nobel wręczony

Nagroda The World Food Prize zwana jest Rolniczym Noblem, to najwyższe uhonorowanie osób zasłużonych w walce o zwiększenie ilości, jakości i dostępności żywności na świecie. Została ustanowiona w 1987 roku przez samego Normana Borlauga – hodowcę, ojca zielonej rewolucji, laureata Pokojowej Nagrody Nobla, o którym mówi się: „człowiek, który uratował miliard istnień ludzkich”.

W tym roku wyróżniono trzech wybitnych naukowców bez których nie byłoby sukcesu biotechnologii rolniczej. Trafiła w ręce dr Marca Van Montagu, dr Mary-Dell Chilton i dr Roberta T. Fraleya. Kapituła nagrody The World Food Prize tak uzasadniła swój tegoroczny wybór:
„Trójka wybitnych naukowców jest wielce zasłużona w dokonaniu przełomowych odkryć w opracowaniu, rozwoju i zastosowaniu najnowocześniejszych metod biotechnologii rolniczej (…) Ich wysiłki umożliwiły rolnikom na całym świecie uprawę roślin użytkowych o zwiększonym plonie, odmian odpornych na szkodniki i choroby oraz o zwiększonej tolerancji na niekorzystne warunki środowiska.”

To dzięki ich pracy całe to GMO coraz bardziej opanowuje cały świat. A jaka dokładnie jest w tym zasługa trójki nagrodzonych? „Jedyne” ich osiągnięcie polegało na umiejętności wnikliwej obserwacji Natury. Być może dla wielu wyda się to dużym zaskoczeniem, ale nasi bohaterowie rozwikłali zagadkę transformacji komórek roślinnych przez bakterie glebowe, procesu powszechnego w środowisku naturalnym.

W czasie gdy wyróżniona trójka prowadziła swe badania wiedziano już, że pewne gatunki bakterii, dokładnie Agrobacterium tumefaciens i Agrobacterium rhizogenes, mają zdolność modyfikacji komórek korzeni roślin. Skutek tych „naturalnych” modyfikacji to choroba – guzowatość korzeni. Bakterie modyfikują komórki gospodarza poprzez przestawienie ich metabolizmu na produkcję substancji potrzebnych bakteriom do wzrostu, jednocześnie całkowicie zbędnych roślinie. Trzeba było tylko rozwikłać niewiadomą kryjącą się za molekularnym mechanizmem tego procesu.

Rozwikłania zagadki transformacji komórek roślinnych przez bakterie udało się dokonać niezależnie Marcowi Van Montagu i Marry-Dell Chilton, którzy w pozytywnym znaczeniu tego slowa rywalizowali na tym polu. Zespół dr Van Montagu zidentyfikował w komórkach roślinnych kolistą cząsteczkę DNA – plazmid Ti. Udowodnili również, iż pełni ona ważną rolę w transformacji komórki gospodarza. Kolejną cegiełkę dołożyła dr Chilton, która wykazała, iż tylko niewielka część z plazmidu Ti ulega przeniesieniu do genomu komórki roślinnej, jest to fragment DNA plazmidu, który nazywamy T-DNA (transfer DNA). Zagadka została rozwiązana. Praktyczne wykorzystanie tej wiedzy nasuwało się samo. Skoro bakterie potrafią za pomocą T-DNA wprowadzać swe geny do genomu gospodarza, to czy podmieniając geny bakterii innymi genami będą one umieszczane w DNA komórki roślinnej?

Nasi bohaterowie nadal kontynuowali swą rywalizację. W roku 1983 na konferencji Miami Winter Biochemistry Symposium cała trójka poinformowała o wynikach swych badań. Dr Chilton oznajmiła światu, iż rok wcześniej uzyskała pierwszą w historii roślinę transgeniczną – tytoń. Udowodniła w ten sposób, iż fragment T-DNA plazmidu Ti może być skutecznym narzędziem służącym do genetycznej modyfikacji roślin. Dr Van Montagu poinformował, iż jego zespołowi udało się opracować metodę transformacji komórek wykorzystując do tego celu obce geny. Tego samego dokonał trzeci z wyróżnionych – dr Fraley, który opierając się o wcześniejsze dokonania Van Montagu i dr Chilton opracował w laboratoriach firmy Monsatno pierwsze transgeniczne odmiany roślin, do których wprowadził geny markerowe bakterii. W ten sposób dowiedziono, iż za pomocą plazmidu Ti i bakterii Agrobacterium tumefaciens możliwe jest przenoszenie do genomu komórek roślinnych dowolnych sekwencji DNA.

Dokonania dr Van Montagu, dr Chilton i dr Fraleya niemal natychmiast uruchomiły cała kaskadę badań mających na celu opracowanie kolejnych metod wydajnej transformacji coraz to nowych gatunków roślin. W efekcie tego wyścigu do dziś udało się opracować mniej lub bardziej skuteczne protokoły transformacji genetycznej za pomocą Agrobacterium tumefaciens dla niemal każdego gatunku roślin użytkowych.

Odkrycia wyróżnionej trójki naukowców były początkiem rewolucji w rolnictwie, której jesteśmy naocznymi świadkami. W całej historii rolnictwa nie było nigdy takiej technologii, która w tak krótkim czasie znalazłaby tak szeroką akceptację rolników. Transformacja roślin otworzyła hodowcom nowe, dotychczas nieosiągalne możliwości. Genetycznie modyfikowane organizmy nieodwracalnie zmieniły nasze rolnictwo przyczyniając się do wzrostu plonów, zmniejszenia kosztów produkcji, wzrostu dochodów rolników i redukcji negatywnego oddziaływania rolnictwa na środowisko. To wszystko w zaledwie trzy dekady od przełomowych odkryć.

Nie wszyscy pogodzili się z decyzją kapituły nagrody The World Food Prize. W dniu jej wręczania aktywiści prowadzący ideologiczne kampanie przeciw technologii starali się zakłócić uroczystość organizując protest. Szczególną złość wzbudził fakt, iż nagrodę przyznano pracownikowi naukowemu koncernu Monsanto, a kolejny z laureatów – dr Chilton jest obecnie zatrudniona w firmie Syngenta. Nie będę cytować ich wypowiedzi, ale argumenty są znane, stale i niezmiennie te same, a można je skrócić do stwierdzenia: GMO = Korporacje = Zło. Miejsca na racjonalną dyskusję nie ma.

Do poczynań protestujących odniósł się jeden z laureatów nagrody dr Van Montagu, który stwierdził:

„Są ludzie, którzy wierzą horoskopom. Są osoby, które twierdzą, że odwiedzają nas obce cywilizacje z kosmosu. To nie stanowi większego problemu.” Jak twierdzi Van Montagu, poczynania ruchów anty-GMO paraliżują wszelkie działania mające na celu wykorzystanie technologii w najbardziej potrzebujących rejonach świata: „Jeśli nie jesteś w stanie wykorzystać osiągnięć nauki ze względu na te szalone wierzenia, wtedy powstaje ogromy problem.”
Zaznacza również, że największym wyzwaniem mającym na celu wyżywienie stale zwiększającej się populacji ludzkiej nie jest problem opracowania technologii do zwiększenia produktywności rolnictwa, ale przekonanie opinii publicznej do jej zaakceptowania.

The World Food Prize