Zdrowsze (trochę) frytki i chipsy dzięki GMO

Frytki i chipsy – znienawidzone i uwielbiane jednocześnie. Wszyscy wiedzą, że nie są to najzdrowsze składniki naszej diety ale ich spożycie zdecydowanie nie maleje, a można odnieść wrażenie, że wręcz wzrasta. Czy jest sposób na to by produkty te uczynić choć trochę mniej szkodliwymi dla naszego zdrowia? Kolejny raz inżynieria genetyczna oferuje nam pewne możliwości.

Dlaczego nie należy przesadzać z frytkami i chipsami? Przecież to zwykłe ziemniaki. Głównym winowajcą jest tutaj sposób powstawania tych przysmaków, czyli smażenie i pieczenie w wysokich temperaturach często w tzw. głębokim oleju. Obróbka termiczna ziemniaków w wysokiej temperaturze prowadzi do powstawania m.in. akrylamidu. Związek ten jest neurotoksyną i prawdopodobnie przyczynia się do powstawania nowotworów żołądka. Prawdopodobnie, ponieważ wielu ekspertów i organizacji (np. WHO) zwraca uwagę, że nie ma jednoznacznych dowodów na rakotwórcze działanie akrylamidu i zaleca po prostu stosowanie zdrowej i zbilansowanej diety. Nie tylko frytki i chipsy zawierają akrylamid. Powstaje on głownie w żywności zwierającej duże ilości skrobi, która poddana jest obróbce termicznej w wysokich temperaturach (smażenie, pieczenie). Frytki i chipsy są oczywiście na szczycie listy produktów zawierających największe ilości akrylamidu, można go znaleźć też w kawie (niemal tyle samo co frytki), ciastach, ciasteczkach, krakersach, wielu rodzajach pieczywa (szczególnie w skórce), płatkach śniadaniowych a nawet w niektórych warzywach poddanych obróbce cieplnej.

Dzięki zastosowaniu narzędzi biologii molekularnej możemy nie tylko dodawać geny do genomów dzięki czemu organizm zyskuje nową cechę. Równie dobrze możemy „pozbyć się” niepożądanych substancji poprzez inaktywację niektórych genów uczestniczących w ich biosyntezie. Najbardziej znanym podejściem jest stosowanie mechanizmu wyciszania genów, czyli interferencji RNA (RNAi). RNAi jest naturalnym mechanizmem regulacji ekspresji genów w komórkach roślin i zwierząt. Naukowcy posiedli umiejętność wykorzystywania interferencji RNA dla realizacji swych celów.

Zjawisko interferencji RNA wykorzystała firma J. R. Simplot Company (USA) opracowując (i patentując) technologię modyfikacji o nazwie Innate. Przedsiębiorstwo zamierza wprowadzić na rynek genetycznie modyfikowane ziemniaki, które zmniejszają ilość powstającego akrylamidu podczas obróbki cieplnej. Opracowano kilka odmian (events). Złożony został wniosek o dopuszczenie ziemniaków Innate na rynek. USDA zakończyła w lipcu etap konsultacji społecznych. Przedstawiciele firmy oczekują pozytywnej decyzji i planują rozpocząć sprzedaż sadzeniaków w roku 2014. J.R Spmplot Company złożyło (dobrowolnie) dodatkowy wniosek do FDA (Agencja ds. Żywności i Leków), celem oceny bezpieczeństwa nowych odmian dla zdrowia.

Jak uzyskiwane są ziemniaki w technologii Innate? Naukowcy wykorzystują wektory (nośniki) zawierające konstrukty genowe zwane kasetami wyciszającymi (indukującymi zjawisko RNAi w komórkach). Pierwszy konstrukt odpowiada za wyciszenie genu syntazy asparaginy (Asn1) oraz genu oksydazy polifenolowej (Ppo5). Redukcja ekspresji genu Asn1 powoduje spadek ilości asparaginy w komórkach, która jest prekursorem w reakcji powstawania akrylamidu. Oksydaza polifenolowa uczestniczy w utlenianiu związków zawierających polifenole, co skutkuje powstawaniem dobrze nam znanych, ciemnych przebarwień na ziemniakach. Ten niekorzystny efekt można zredukować poprzez zmniejszenie zawartości oksydazy. Drugi wektor zawiera konstrukt wyciszający geny PhL oraz R1. Geny te uczestniczą w procesach konwersji skrobi do cukrów redukujących, które wchodzą w reakcję z asparaginą skutkującą powstawaniem akrylamidu. Przedstawiciele zaznaczają, że ich ziemniaki powstają poprzez modyfikację techniką zwaną intragenezą (GMO nowej generacji). Wykorzystywane przez nich konstrukty genowe nie zawierają sekwencji pochodzących z niespokrewnionych gatunków, bakterii czy wirusów. Nie zawierają również genów selekcji na antybiotyki. Kasety wyciszające zbudowane są z sekwencji DNA pochodzących z tego samego gatunku lub z dzikich odmian ziemniaka. Jest to niewątpliwa zaleta, szczególnie uwzględniając obawy, że poprzez spożywanie GMO zjadamy jakieś geny wirusów, bakterii czy nawet człowieka.

Zmniejszenie ilości powstającego akrylamidu to oczywista korzyść dla naszego zdrowia. Przedstawiciele firmy wskazują również na to, iż nowe odmiany przyczynią się do zmniejszenia marnowania ziemniaków, a to dzięki ograniczeniu zjawiska ich brązowienia, które jest czynnikiem decydującym o przydatności bulw do spożycia. Mam nadzieję, że ziemniaki Innate zostaną dopuszczone na rynek. Mam nadzieję, że tego typu produktom kibicują Ci sceptycy, którzy twierdzą, że GMO nie służy konsumentom. Dotychczas dopuszczone na rynek odmiany GM to rzeczywiście głównie rośliny o zmienionych cechach agronomicznych. Kwestią czasu jest wprowadzanie na rynek coraz większej liczby produktów takich jak ziemniak Innate, które oferują wymierne korzyści konsumentom. Trwają intensywne prace w celu uzyskania odmian o zmienionym składzie, bez alergenów, z kwasami omega-3 czy zawierające dodatkowe witaminy i składniki odżywcze. Ku rozpaczy wielu nie da się zatrzymać rozwoju tej technologii. To jest żywność przyszłości.

Kończąc wpis przypominam, że frytki i chipsy nawet bez akrylamidu nadal nie stanowią zbyt rozsądnej propozycji jeśli chodzi o odżywianie.

Q&A with Haven Baker on Simplot’s Innate™ Potatoes