Pszenica „na gigancie”

Ostatnie dni maja. Świat obiegają informacje o wykryciu nieautoryzowanej odmiany pszenicy odpornej na glifosat na polu rolnika ze stanu Oregon. „Odkrycia” dokonał sam farmer, który chcąc usunąć ze swego pola rosnącą pszenicę, potraktował ją glifosatem. Zdziwił się gdy okazało się, że niewielka ilość roślin przetrwała oprysk herbicydem. Zebrał nasiona i przesłał je do uniwersytetu stanowego. Pierwsze testy potwierdziły, iż pszenica jest odmianą GMO. Naukowcy skontaktowali się z inspektorami APHIS (Inspekcja Zdrowia Zwierzą i Roślin). Po uzyskaniu pozytywnych wyników w laboratoriach APHIS, wystosowano komunikat prasowy o zaistniałej sytuacji. W tym czasie trwało zakrojone na szeroką skalę dochodzenie mające ustalić co to za pszenica i w jaki sposób znalazła się na polu rolnika z Oregonu. Obecnie grupa inspektorów badająca sprawę została rozszerzona do 15 osób (z początkowych 9-ciu). Co udało się do tej pory ustalić?

Pierwsze kontrole potwierdziły, iż wykryta pszenica GMO, to ta sama odmiana, którą poddawano testom polowym w latach 1998-2004 (przez firmę Monsanto). Transgeniczna pszenica zawiera ten sam gen, który obecny jest w uprawianych na szeroką skalę odmianach soi GMO (odpornych na glifosat). Ostatnie testy polowe modyfikowanej pszenicy zakończyły się w roku 2004. Mimo zaawansowania procesu deregulacyjnego oraz uzyskania wstępnej opinii FDA o tym, iż odmiana ta nie stanowi zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt, firma Monsanto zrezygnowała z wprowadzenia odmiany na rynek, głownie z powodu niechęci do GMO panującej w krajach importujących pszenicę z USA.

Doświadczenia polowe transgenicznej pszenicy prowadzono w ponad 100 lokalizacjach na terenie 17 stanów. W stanie Oregon rozpoczęły się w roku 2001, a ostatnie zakończyły się 9 lat temu. Na chwilę obecną tylko na jednym polu (wielkości 80 akrów) stwierdzono obecność niewielkiej ilości, nieautoryzowanej pszenicy GMO. Jak twierdzi sam rolnik, odmiana pszenicy odpornej na glifosat stanowiła zaledwie ok. 1% z całkowitej powierzchni upraw. Wyniki testów przeprowadzone za próbkach pobranych z reszty pola były negatywne.

Trudno jednoznacznie stwierdzić skąd transgeniczna odmiana wzięła się na polu w stanie Oregon. Doświadczenia polowe prowadzone były 9 lat temu. Eksperci są zgodni, że nasiona pszenicy są w stanie przetrwać w ziemi najwyżej rok – dwa lata. Po tym czasie nasiona nie są w stanie wykiełkować. Tak, wiec mało prawdopodobne jest, by nasiona przetrwały w glebie aż do roku 2013. Farma na której odkryto transgeniczną pszenicę znajduje się w dużej odległości od pól doświadczalnych. Pszenica jest rośliną samopylną, a pyłek przenoszony jest przez wiatr na odległości rzędu 10-ciu metrów. To pozwala stwierdzić, iż odmiana odporna na glifosat nie pojawiła się w wyniku krzyżowania, a przynajmniej jest to mało prawdopodobne. Kolejną ciekawostką jest to, iż odnaleziona odmiana GMO to pszenica ozima. A zgodnie z oświadczeniem Monsanto, firma ta w stanie Oregon prowadziła testy tylko i wyłącznie odmian jarych.

Skoro pszenica nie wyrosła z nasion „zmagazynowanych” w glebie, ani nie powstała w wyniku krzyżowania, to jak się na nim pojawiła? Przyznam szczerze, że na dziś nie znajduję na to pytanie jakiejś jednoznacznej odpowiedzi. Mam pewne przemyślenia na ten temat, jednak nie chciałbym spekulować i wzbudzać dodatkowych kontrowersji.

Zarówno firma Monsanto jak i Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA) uspakajają opinię społeczną, rolników, dystrybutorów oraz importerów pszenicy. Zgodnie z opinią FDA (Urząd ds. Leków i Żywności) odmiana ta nie stanowi zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt. Inspektorzy APHIS twierdzą, iż istnieje niewielkie ryzyko, iż nieautoryzowana odmiana jest obecna na rynku i w handlu. Potwierdzają to pierwsze przeprowadzane testy. W Korei Południowej przeanalizowano importowaną pszenicę z USA i nie stwierdzono obecności transgenicznych odmian. To jednak nie uspokaja kontrahentów.

Japonia i Korea Południowa, główni importerzy amerykańskiej pszenicy, wstrzymały zamówienia z USA. Inne kraje azjatyckie poinformowały, iż będą bacznie przyglądać się rozwojowi sytuacji. Unia Europejska zapowiedziała przeprowadzenie dodatkowych kontroli transportów pszenicy przybywających zza Atlantyku. Swą pomoc i pełną współpracę zapowiedziała firma Monsanto, która przekazała niezbędne informacje na temat techniki i metody wykrywania pszenicy GMO.

Skutki wykrycia nieautoryzowanej odmiany mogą być poważne. Wiele zależy od wyników dochodzenia oraz od tego czy nadal będą znajdowane jakieś próbki pszenicy GMO. Eksport pszenicy z USA wynosi rocznie około 40 milionów ton (wartość 9 mld. $) i może być zagrożony. Ceny ziarna na giełdach odnotowały znaczące spadki, podobnie jak zmalała wartość akcji Monsanto. Jeden z rolników w stanie Kansas skierował sprawę do sądy cywilnego, domagając się od Monsanto odszkodowania. Jak twierdzi jego prawnik, dochody rolnika mogą ulec zmniejszeniu w wyniku spadku cen pszenicy oraz wstrzymania importu przez kraje azjatyckie.

W tej sprawie jest więcej pytań niż odpowiedzi. Trudno stwierdzić kto zawinił i w jaki sposób nieautoryzowana odmiana pszenicy znalazła się na polu rolnika z Oregonu. Zarówno firma Monsanto jaki i inspektorzy wnikliwie badający sprawę powstrzymują się od ostatecznych deklaracji. Pozostaje tylko obserwować rozwój wydarzeń. O efektach dochodzenia nie omieszkam poinformować na tym blogu.

edit (05.06.2013, 20:10)

W dniu 5 czerwca 2013 roku firma Monsanto zorganizowała konferencję podczas, której poinformowano o dotychczasowych ustaleniach dokonanych przez jej pracowników. Najprawdopodobniejszą przyczyną obecności pszenicy GMO na polu rolnika w Oregonie według przedstawicieli firmy było: „przypadkowe lub celowe zanieczyszczenie nasion odmiany konwencjonalnej, ziarnem odmian GMO”. Firma wykonała testy dostępnych w sprzedaży nasion odmiany konwencjonalnej, która była uprawiana przez rolnika. Wyniki dla wszystkich prób były negatywne (nie stwierdzono obecności GMO). Przedstawiciele zapytani o to czy mógł to być akt sabotażu stwierdzili, że „rozpatrują różne scenariusze, wśród nich również i możliwość sabotażu”.

1. Questions and Answers: USDA Investigating Detection of Positive Genetically Engineered (GE) Glyphosate-Resistant Wheat in Oregon,
2. Monsanto and GM Wheat,
3. USDA investigating detection of genetically engineered (GE) glyphosate-resistant wheat in Oregon