A gdy patent wygaśnie

Wbrew powszechnej opinii, że GMO doprowadzi rolnictwo do zagłady, uprawy genetycznie modyfikowanych zbóż okazały się ogromnym sukcesem. Jest to najszybciej adoptowana technologia, jaka kiedykolwiek została wprowadzona do rolnictwa. W krajach, które ją zaakceptowały, odmiany GMO często stanowią 80-90% całkowitego areału upraw danej rośliny. Najbliższe dziesięciolecie będzie przełomowe dla tej technologii. W tym czasie wygaśnie ponad dwadzieścia patentów na odmiany GMO. W 2014 roku wygasa patent na najliczniej uprawianą roślinę transgeniczną, mianowicie soję RoundupReady (odmiana odporna na herbicyd – glifosat).

Mniejsze firmy hodowlane oraz rolnicy cieszą się z tego faktu, ponieważ zwiastuje to wzrost konkurencji na rynku oraz spadek cen nasion. Radość jest jednak przedwczesna, a na przeszkodzie stają bardzo rygorystyczne regulacje prawne związane z dopuszczaniem na rynek genetycznie modyfikowanych odmian zbóż. Przypomnijmy na wstępie, iż rejestracja odmiany genetycznie modyfikowanej jest rozpatrywana według zasady „case by case”, a każda modyfikacja traktowana jest jako niezależne „zdarzenie” (event). Aby można było transgeniczną odmianę uprawiać i sprzedawać jej nasiona, musi ona uzyskać zgodę jednej z agencji amerykańskich USDA, FDA lub EPA, a czasem wszystkich jednocześnie. Raz dopuszczona na rynek odmiana, musi co jakiś czas być ponownie zatwierdzana. Zwykle co dziesięć lat (np. w Europie).

Procedury są długotrwałe, bardzo kosztowne i często uzależnione od klimatu politycznego panującego w danym Państwie. Konieczność odnawiania deregulacji odmiany stwarza barierę dla małych firm, które chciałyby wejść na rynek zbóż GMO, poprzez wyprowadzanie własnych odmian w oparciu o te z wygasłym patentem. Najzwyczajniej w świecie nie będzie ich stać na opłacenie procedur nie tylko w USA (gdzie miałyby być sprzedawane nasiona) ale również w krajach Europejskich czy Chinach, do których eksportuje się nasiona transgenicznych odmian. Uzyskanie zgody tylko w samych Stanach Zjednoczonych mija się z celem, ponieważ rolnicy niechętnie uprawiają odmiany, które nie mogą być eksportowane za granicę. Kolejną barierą jest ograniczony dostęp do pełnej informacji o technologii danego zdarzenia transformacyjnego, które są niezbędne przy odnawianiu pozwoleń. Dane te są najczęściej utajniane przez firmy, które wynalazły odmianę. Powstaje więc problem i pytanie, kto będzie opłacać kosztowne procedury, tak by można było nadal uprawiać daną odmianę już po wygaśnięciu patentu?

Jak widać, restrykcyjne regulacje sprzyjają utrzymywaniu pozycji monopolistów na rynku również po tym jak wygaśnie ochrona patentowa odmian. Prawo takie zawdzięczamy głównie tzw. organizacjom ekologicznym, które naciskały na polityków by zakazać stosowania GMO w rolnictwie. Ci, by uspokoić aktywistów, ustanowili bardzo restrykcyjne prawo. Te z kolei sprzyja bogatym firmom i korporacjom (o czym pisałem we wpisie „Czy Greenpeace jest sponsorowany przez Monsanto”).

Rozwiązanie problemu wiążącego się z wygasaniem ochrony patentowej jest banalnie proste. Należałoby zrezygnować z absurdalnie restrykcyjnego podejścia do odmian GMO i powinno się je traktować w podobny/taki sam sposób jak resztę odmian, które powstały za pomocą konwencjonalnych technik hodowli. Wielu ekspertów jest zgodnych, iż genetyczna modyfikacja nie stwarza żadnego dodatkowego ryzyka w porównaniu do tradycyjnych metod. Innym pomysłem mogłoby być rezygnacja z wymogu „odnawiania” pozwolenia na uprawy odmiany, która została raz dopuszczona na rynek. Jak to w życiu, najprostsze rozwiązania są zwykle najtrudniejsze do zrealizowania. Główną przeszkodą jest zróżnicowane podejście do kwestii GMO w poszczególnych krajach na świecie oraz brak ujednoliconej polityki. Nawet przy dobrej woli polityków, wprowadzenie w/w rozwiązań zajęłoby całe lata.

Firmy nasienne oraz biotechnologiczne z USA dostrzegają problem i już starają się go w jakiś sposób rozwiązać. Dwie duże organizacje: ASTA (Amerykańskie Zrzeszenie Firm Hodowlanych) oraz BIO (Organizacja Przemysłu Biotechnologicznego) negocjują obecnie w tej sprawie. Porozumienie o nazwie Accord Agreement ma na celu zapewnienie kontynuacji korzystania z odmian GMO, którym wygasła ochrona patentowa. W ramach porozumienia firma hodowlana – wynalazca, zobowiązuje się do zapewnienia przez jakiś czas odpowiednich regulacji odnośnie konkretnej odmiany transgenicznej. Po tym czasie firmy, które chciałyby również sprzedawać daną roślinę, będą partycypować w kosztach związanych z okresową deregulacją.

Porozumienie Accord Agreement ma wejść w życie jeszcze w tym roku. Istnieją pewne kwestie sporne między uczestnikami, jednak wszystkie strony odnoszą się pozytywnie w sprwie osiągnięcia ostatecznego porozumienia. Jest ono bardzo istotne z punktu widzenia gospodarki USA ale i całego świata. Jego brak, może doprowadzić do zawirowań na i tak już mocno niestabilnym, światowym rynku zbóż, w którym rolnictwo amerykańskie odgrywa najważniejsza rolę.