Efekt Halo

Niedawno pisałem o publikacji chińskich naukowców, z której wynikało, że uprawa genetycznie modyfikowanej odmiany bawełny Bt przyczynia się do wzrostu liczebności owadów drapieżnych na polu (które nie giną w wyniku oprysku insektycydami). Przyczynia się to do spadku szkodników nie tylko na polach genetycznie modyfikowanej odmiany ale również na sąsiednich polach, gdzie uprawiana jest konwencjonalna bawełna. W efekcie na obu polach rolnicy wykonują mniej oprysków insektycydami.

Jedna z komentujących osób poddała w wątpliwość racjonalność tego typu zjawiska. Oczywistym jest przecież, że uprawa GMO nieuchronnie musi doprowadzić do degradacji środowiska naturalnego, spadku bioróżnorodności, „skażenia” natury, wytrucia ludzkości (opinia prof. dr hab. inż. Leszka Woźniaka) i wielu innych katastrof przed którymi w zasadzie nie ma już odwrotu. W tym kontekście informacje o tym, że rzekomo uprawa GMO przyczynia się do poprawy kondycji środowiska naturalnego, wydaję się być wręcz jakimś niepoważnym żartem.

Mógłby pewnie to być żart gdyby nie to, że wspomniana praca opublikowana została w najbardziej prestiżowym czasopiśmie naukowym świata (Nature), a podobne wnioski wysnuł również w swej publikacji niemiecki naukowiec Martin Qaim, którego praca opublikowana została w renomowanym czasopiśmie PNAS (o tej publikacji pisałem również – link).

Jedno z pierwszych doniesień o tym, że uprawa bawełny Bt może przyczynić się do spadku populacji szkodników oraz w efekcie do spadku zużycia insektycydów na polach konwencjonalnych odmian, pochodziły z 10-cio letnich obserwacji prowadzonych w Arizonie (publikacja w PNAS). Naukowcy zauważyli, że gdy areał uprawy bawełny Bt przekracza pewną graniczną wartość (ok. 65%), zaobserwować można występowanie efektu halo, czyli spadku liczebności populacji szkodnika również na polach konwencjonalnych odmian.

W tym miesiącu ukazała się bardzo interesująca praca w czasopiśmie PLoS ONE. Chińscy naukowcy, w trwających 16 lat doświadczeniach, oceniali liczebność szkodnika Pectinophora gossypiella (gatunek ćmy), na polach transgenicznej i konwencjonalnej bawełny. Badania przeprowadzono w sześciu prowincjach chińskich i obejmowały lata 1995-2011. W tym regionie areał upraw bawełny Bt wzrósł z 9% w roku 2000 do 94% w roku 2009/2010. Badania podzielono na dwa okresy: przed adopcją (1995-1999) oraz okres adopcji (2000-2011).

Jakie były wyniki obserwacji? Stwierdzono, że liczebność populacji szkodnika w porównaniu do okresu przed adopcją spadła o 91-95% w roku 2010. W tym samym czasie ilość zużywanych insektycydów spadła o 69%. Podobnie jak naukowcy w Arizonie, Chińczycy stwierdzili, że aby zaobserwować efekt halo areał upraw genetycznie modyfikowanej bawełny Bt powinien osiągnąć około 65% całkowitego areału upraw bawełny.

Mechanizm tego zjawiska jest dosyć prosty. Bawełna jest jedynym źródłem pożywienia dla larw badanego szkodnika. Zapłodnione samice ćmy, poszukując miejsca na złożenie jaj, nie są w stanie rozpoznać czy dana odmiana bawełny jest transgeniczna czy nie. Po wykluciu larwy żerując na transgenicznej odmianie po prostu giną, a rozwijają się tylko te, które żerują na gatunkach konwencjonalnych. W związku z tym, z roku na rok spada populacja szkodnika.

Efekt halo zaobserwowano również w przypadku innych genetycznie modyfikowanych gatunków roślin, w których umieszczono gen białka Bt. Przeprowadzone w latach 1996-2009 obserwacje szkodnika kukurydzy (omacnicy prosowianki) potwierdziły, że dzięki uprawom kukurydzy z genem Bt spada liczba tego szkodnika na polach z konwencjonalnymi odmianami (publikacja w Science).

Z powyższych prac jasno wynika, że dzięki uprawie odmian transgenicznych odpornych na szkodniki zyskać mogą nie tylko rolnicy, którzy je uprawiają. Spadek populacji szkodników przyczynia się do zmniejszenia szkód również na polach gdzie uprawia się konwencjonalne odmiany roślin. Dzięki temu wręcz dramatycznie spada ilość zużywanych insektycydów. W efekcie mniej na tym cierpią owady niedocelowe, często pożyteczne, co jest niewątpliwą korzyścią jeśli myślimy o poprawie kondycji środowiska. Mniejsza ilość oprysków to także finansowa korzyść dla rolnika, ale również i dla jego zdrowia.

PS. Informacja dla Pana/i @nemo. Nature, Science, PNAS oraz PLoS ONE nie są czasopismami propagandowymi żadnej z korporacji, jedynie najlepszymi czasopismami naukowymi na świecie. Zdaję sobie sprawę, że laikowi trudno jest odróżnić pismo PLoS ONE, od portalu „Neurokultura-medium zaangażowane”.