Znakować/nie znakować?

W październiku dojdzie w USA do wydarzenia bez precedensu. Oto w powszechnym referendum mieszkańcy stanu Kalifornia zadecydują czy żywność zawierająca GMO będzie musiała być znakowana. Nie jest to pierwsza próba wprowadzenia znakowania żywności zawierającej GMO w tym stanie. Wszystkie dotychczasowe inicjatywy nie znajdowały jednak zrozumienia wśród stanowej administracji. Dlaczego tym razem może być inaczej? Po raz pierwszy to wyborcy a nie politycy zadecydują o przyszłości produktów zawierających GMO.

W USA 70% żywności zawiera GMO, głównie soję i kukurydzę. Większość amerykanów chciałoby aby żywność GMO była oznakowana. Przez 16 lat jakie minęły od wprowadzenia GMO na sklepowe półki, nie stwierdzono żadnego przypadku aby produkt zawierający GMO spowodował negatywne skutki dla zdrowia ludzkiego. Mimo tego, że agencje rządowe oraz instytucje naukowe zapewniają o bezpieczeństwie tego typu żywności, 3/4 amerykanów nadal uważa, iż niesie ona ze sobą ryzyko. Dlaczego?

Stanowisko w sprawie znakowania żywności zawierającej GMO zajęło Amerykańskie Towarzystwo Medyczne (AMA), które stwierdza wprost: „znakowanie żywności GMO nie ma żadnego uzasadnienia naukowego”. Organizacja ta wskazuje, że w porównaniu do konwencjonalnych technik hodowli, genetyczna modyfikacja roślin nie powoduje żadnego dodatkowego ryzyka dla zdrowia ludzi. Podobne stanowiska odnośnie inżynierii genetycznej zajmują takie organizacje jak Amerykańska Akademia Nauk (najbardziej prestiżowe gremium naukowe na naszej planecie), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Komisja Europejska oraz wiele innych organizacji naukowych i pozarządowych. W roku 2003 Międzynarodowa Rada Nauki (pozarządowa organizacja w skład której wchodzi 121 członków reprezentujących 141 krajów oraz 30 międzynarodowych unii naukowych) w swym raporcie dotyczącym żywności GMO stwierdza: „Dostępna na rynku żywność jest bezpieczna”.

Jak się Państwo domyślają wszystkie te organizacje są tak naprawdę lobbystami i agentami korporacji, które sprzedają nasiona transgenicznych roślin. Tak przynajmniej twierdzą zwolennicy znakowania żywności GMO. Po drugiej stronie barykady są skromni, działający bezinteresownie oraz z poświęceniem dla dobra klienta producenci żywności organicznej. Myliłby się jednak ten kto twierdzi, że to starcie malutkich z gigantami. Otóż stacja telewizyjna KCET opublikowała listę organizacji wspierających obie kampanie. Można się nieco zdziwić.

Organizacje/podmioty wspierające kampanię znakowania produktów GMO (oraz przeznaczone sumy):

– Mercola.com Health Resources $800,000,
– Organic Consumer’s Fund $535.030,
– Dr Bronner’s Magic Soaps $290,000,
– Nature’s Path Foods $246,826,
– Wehah Farm Inc DBA Lundberg Family Farms $200,000,
– Cropp Cooperative Organic Valley $50,000,
– Organic Consumer’s Association $40,000,
– Amy’s Kitchen $25,000
– oraz inne

Organizacje/podmioty wspierające kampanię przeciw znakowaniu produktów GMO (oraz przeznaczone sumy):

– Council for Biotechnology Information $375,000
– Grocery Manufacturer’s Association $375,000

Czyż nie zaskakujące? To nie firmy biotechnologiczne wydają najwięcej pieniędzy na tą kampanię. Wszystkie podmioty wspierające znakowanie GMO (poza Marcola.com) są związane z produkcją żywności organicznej. Dlaczego te organizacje łożą tak ogromne sumy na tą kampanię? Oczywiście z pobudek czysto finansowych. Produkcja żywności organicznej to bardzo lukratywny biznes, w dużej mierze kontrolowany obecnie przez takich gigantów jak Coca-Cola, Pepsi Co., Cargill czy Kellogg (czytaj o tym w artykule The New York Times – Has ‘Organic’ Been Oversized?). Jeśli żywność będzie znakowana jako GMO, ceny organicznych produktów najprawdopodobniej znacznie wzrosną. Wątpliwe jest więc posądzanie tych organizacji o to, że działają w imieniu zaniepokojonych konsumentów.

Zastanówmy się jakie skutki może przynieść znakowanie żywności GMO. Umieszczenie informacji, że dany produkt zawiera GMO nie stanowi zapewne dużego kosztu. Konsumenci mogą zacząć unikać żywności opartej o GMO, a sklepy będą takie produkty wycofywać z półek sklepowych. W związku z czym wzrośnie zapotrzebowanie na zboża i rośliny konwencjonalne. Jednak by zachować odpowiednią „czystość”, rolnicy będą musieli zadbać o odpowiednią segregację nasion. Do tego celu potrzebne będą dodatkowe maszyny, silosy, etc. W skupach będzie musiała powstać odpowiednia infrastruktura do segregacji nasion. To na pewno spowoduje wzrost kosztów i być może zniechęci wielu rolników od uprawy GMO, co pośrednio również przełoży się na wzrost cen żywności (na rynkach światowych zapewne również). Dochodzą do tego koszty obsługi aparatu administracyjnego, który zajmie się kontrolą żywności, co na tak ogromnym rynku jak amerykański będzie generować ogromne koszty, że o wzroście biurokracji nie wspomnę.

Dla dużej części rolnictwa amerykańskiego będzie to krok wstecz. Rolnicy powrócą do stosowania większej ilości insektycydów zamiast uprawiania odmian zawierających gen białka Bt, który zapewnia ochronę przed szkodnikami. Zamiast stosowania oprysku jednym herbicydem zwalczającym chwasty o szerokim spektrum działania (glifosat), który jest jednym z najmniej toksycznych herbicydów stosowanych w rolnictwie, powrócą do oprysku kilkoma selektywnymi herbicydami („tradycyjne uprawy”). Branża agrobiotechnologiczna z inicjatywy wprowadzenia znakowania zadowolona nie jest, to oczywiste. Zastanawiam się jednak czy to akurat oni najwięcej stracą? Przecież większość z nich jest również dostawcami nasion konwencjonalnych odmian zbóż. Być może zahamuje to rozwój wielu nowych odmian transgenicznych zbóż, np. soi ze zwiększoną zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych czy kukurydzy o zwiększonej tolerancji na suszę. Jakie będą skutki tego, że największa gospodarka świata przestawi dużą cześć swojej produkcji rolnej na konwencjonalne uprawy, które wymagają większych nakładów finansowych ze strony rolnika? Trudno to ocenić.

Znakowanie żywności jest ważne z wielu względów. Może ostrzegać konsumenta o zagrożeniach związanych np. z paleniem papierosów. Może również informować osoby, które są np. alergikami, że dany produkt zawiera substancję dla nich niebezpieczną. Znakowanie żywności pod kątem zawartości GMO może jednak konsumentów wprowadzać w błąd sugerując, że powinni wzmocnić czujność przed zakupem takiego produktu. Co nie ma żadnego uzasadnienia. Zwolennicy znakowania twierdzą, że żywność GMO jest „nienaturalna”. Zapominają przy okazji, iż wszystko co spożywamy jest w jakiś sposób „zmodyfikowane”. Zapominają również, że dzięki uprawom GMO zmniejsza się negatywny wpływ rolnictwa na środowisko. Konsumentom wydaje się, że jeśli żywność została wyprodukowana w oparciu o konwencjonalne zboża to oznacza, że jest ona w jakiś sposób zdrowsza czy bezpieczniejsza od GMO, choć nie ma żadnego uzasadnienia by tak twierdzić. W odróżnieniu do tradycyjnych odmian to właśnie transgeniczne zboża przed dopuszczeniem na rynek są badane pod względem bezpieczeństwa dla ludzi.

Nie uważam aby wymóg znakowania żywności zawierającej GMO był uzasadniony. Pewne jest, że niesie to za sobą koszty i konsekwencje, które są trudne do oszacowania. Jako biotechnolog wiem, że transformacja genetyczna nie powoduje dodatkowego ryzyka dla zdrowia w porównaniu do tradycyjnych technik hodowli. Wręcz przeciwnie, jest bezpieczniejsza i mniej inwazyjna, a w wielu przypadkach może przyczynić się do wzrostu bezpieczeństwa spożywanych produktów (np. usuwanie alergenów). Wiele organizacji rządowych, pozarządowych w tym gremia naukowe i medyczne to potwierdzają. Tak więc, dlaczego mielibyśmy znakować żywność zawierającą GMO? Tylko dlatego, że wielu ludzi po prostu z braku dostatecznej wiedzy się jej obawia?

Główny argument jaki posiadają zwolennicy jest taki, że konsumenci mają prawo do bycia poinformowanym. Konsumenci z jednej strony są przeciw GMO, z drugiej strony oczekują taniej żywności przy zachowaniu odpowiedniej jakości. Taką żywność można zapewnić tylko dzięki wydajnym technikom produkcji, w oparciu między innymi o transgeniczne zboża. Większość wyborców Kalifornii zadecyduje, na tym polega demokracja i należy to uszanować. Jednak decyzja wyborców pociągnie za sobą wiele skutków ekonomicznych, o których zwolennicy znakowania wolą milczeć. Mam w związku z tym obawy, czy aby na pewno decyzja podjęta w referendum będzie słuszna. Tym bardziej, że zwolennicy znakowania prowadzą kampanię odwołującą się do emocji a nie opartą o merytoryczne argumenty.

Jeśli Państwo uważają, że znakowanie żywności GMO nie jest konieczne, mogą to Państwo wyrazić poprzez dołączenie się do grona naukowców, którzy sprzeciwiają się tej inicjatywie PETYCJA.

Why labeling of GMOs is actually bad for people and the environment?,